Vùng sáng và vùng tối - WillKemp Series Phần 1

vùng sáng, vùng tối, light, shadow, center light, highlight, halftone, core of Shade, Occlusion shadow, reflected Light, Cast shadow, form shadow

Có bao giờ bạn cảm thấy thất vọng dù đã rất cố gắng học hỏi nhưng vẫn không thể vẽ được một bức tranh thật hoàn chỉnh, thật sống động chưa?

Thế là bạn tự hỏi vấn đề nằm ở đâu? Tỷ lệ, phối cảnh, hay là tất cả chúng?

Trong khi tất cả những thứ trên đóng một vai trò không thể thiếu trong quá trình vẽ của bạn, thì một phương pháp hiệu quả và không kém phần quan trọng, giúp cho bức tranh của bạn trở nên có chiều sâu và tạo ra một bức tranh 3D sống động hơn là hiểu được cách mà ánh sáng hoạt động một cách logic.

Nếu đường thẳng tạo ra tỷ lệ, thì màu sắc sẽ tạo ra hình dạng.

Lý thuyết có vẻ đơn giản và những thay đổi trong kỹ thuật có vẻ nhỏ, nhưng áp dụng các nguyên tắc về tông màu, vùng sáng và vùng tối, sẽ tạo ra cảm giác thật hơn trong mỗi bức vẽ của bạn, bất kể thể loại nào.

Và điều thú vị về nó là, một khi bạn hiểu được cách ánh sáng hoạt động, các nguyên tắc không bao giờ thay đổi.

Đây là phần 1 trong 3 phần của tác giả Will Kemp, nên mình sẽ gọi đây là WillKemp Series cho các bạn dễ dàng tìm kiếm. Trong phần này, chúng ta sẽ bám vào lý thuyết, bản vẽ và sau đó vẽ thử một bức đơn giản tập trung vào vùng sáng tối và các góc cạnh.

Tĩnh vật 7 quả táo, tranh sơn dầu của Cézanne (1878)

Cái cách mà ánh sáng thể hiện khi gặp phải một vật thể?

Điều này hoàn toàn có thể dự đoán được, nếu chúng ta chỉ sử dụng duy nhất một nguồn sáng.

Vấn đề là hầu hết thời gian ở nhà, bạn không chỉ có một nguồn sáng duy nhất. Bạn ngồi trên một chiếc ghế thoải mái, có một tách trà và 10 phút để phác họa chú chó của bạn. Lúc này sẽ xuất hiện rất nhiều nguồn sáng, có thể là từ đèn trần, ánh sáng từ cửa sổ, từ ti vi hoặc là đèn bàn,...

Chỉ bằng sự sắp xếp các nguồn sáng và sự xuất hiện của ánh sáng tự nhiên có trong nhà của bạn, đã là một trở ngại lớn để có thể hoàn thành bức tranh của chính bạn. Để tạo ra một sản phẩm 3D, bạn cần điều khiển ánh sáng một cách thuần thục và chắc chắn hơn nhiều so với cách mà bạn sử dụng bút chì.

Một cách được đề cử trong quá trình học vẽ là việc phác thảo ý tưởng. Hãy lưu ý về điều này vì nó giúp bạn ghi nhớ được những gì bạn muốn vẽ và cho bạn cái nhìn sơ lược về chúng. Tuy nhiên, khi muốn chuyển một bản phác thảo thành một bản vẽ hoàn chỉnh, bạn buộc phải có cái nhìn hiểu biết về việc thiết lập ánh sáng, bố cục và thiết kế của tác phẩm.

Tạo ra một ảo ảnh từ một hình mẫu chung bằng nhiều nguồn sáng rất khó vì hiệu ứng ánh sáng chiếu vào một vật thể bị lẫn lộn hơn, mềm hơn và tạo ra các hình dạng mới không phù hợp với vật thể mà chúng ta đang nhìn.

Vì vậy, cách dễ nhất để tìm hiểu về vùng sáng tối là sử dụng một nguồn sáng thô. Đó có thể là ánh sáng trực tiếp từ mặt trời, ánh sáng xuyên qua cửa sổ hoặc ánh sáng nhân tạo. Một nguồn sáng thô thể hiện rõ ràng từng phần riêng biệt cần chú ý, phóng đại dải âm rộng nhất và khi bạn là người mới, đây là cách đơn giản nhất để thấy sự khác biệt giữa các tông màu.

Vì vậy, đối với 3 phần trong Series này, chúng ta sẽ thiết lập các nguồn sáng thô duy nhất để thể hiện lý thuyết về hình dạng của ánh sáng trên một hình cầu.

Học các nguyên tắc về hình mẫu đơn giản sẽ cho phép bạn thấy các hình dạng cơ bản bao gồm tất cả các tính chất tự nhiên. Hình nón, hình khối, hình trụ và hình cầu.

Các nguyên tắc về hình dạng của ánh sáng trên một hình cầu có thể được áp dụng cho đường cong của gò má, sự tròn bóng của một ấm trà hoặc bình hoa và sẽ được thể hiện qua một bức tranh vẽ về quả táo trong phần tới.

Logic trong ánh sáng, sử dụng một nguồn sáng đơn.

Ánh sáng luôn đi theo một đường thẳng. Phần bóng được tạo ra bởi ánh sáng luôn phản ứng trực tiếp với bất kỳ ánh sáng nào chiếu vào, bất kỳ góc nào ánh sáng phát ra và cường độ của nguồn sáng.

Nếu mặt trời ở trên đỉnh, ánh sáng khi chiếu trực tiếp vào một cái cây sẽ tạo ra một cái bóng cụt ngủn, điều này chưa chắn đã có thể giúp bạn mô tả chi tiết chủ đề của mình. Khi mặt trời lặn vào lúc hoàng hôn, ánh sáng sẽ tạo ra một cái bóng cây dài và rộng hơn, điều này thường miêu tả rõ hơn về nguyên bản của cái cây và cho thấy sự hiện diện của ánh sáng.

Nếu một nguồn sáng chiếu vào khối lập phương, nó sẽ tạo thành một hình vuông, nếu ánh sáng chiếu vào một hình cầu thì sẽ tạo thành hình elips. Cái này được gọi là logic trong ánh sáng và phần bóng được tạo ra gọi là đổ bóng (Cast Shadow).

Đổ bóng

Các đặc tính của bóng đổ phụ thuộc vào cường độ của nguồn sáng. Một nguồn sáng thô sẽ tạo ra một cái bóng có cạnh sắc nét và một nguồn sáng dịu thì sẽ tạo ra một cái bóng có cạnh mờ hơn. Bóng của vật thể càng dài, cạnh của bóng càng mềm. Chú ý rằng, bóng của vật thể càng gần thì càng tối và đậm hơn, càng xa thì càng sáng và nhạt hơn.

Một ví dụ về nguồn sáng thô (hard light) và nguồn sáng dịu (soft light)

Ngoài ra, một cái bóng đổ có thể suy đoán được khi nó nằm ở trên một mặt phẳng, nhưng khi có các mức hoặc bề mặt khác trong đường dẫn bóng, hình dạng có thể được thay đổi tùy thuộc vào bề mặt mà nó rơi xuống.

Đây là một trong những điều kiện đầu tiên để kiểm tra bản vẽ của bạn. Các hình bóng có hợp lý so với chủ thể và ánh sáng không? Tất cả là về việc nhận biết ánh sáng đến từ đâu và nó có phù hợp với bức ảnh của bạn không. Một khi bạn hiểu những điều cơ bản về cách ánh sáng hoạt động trên một vật thể, thật phấn khởi khi nghĩ rằng một lượng thông tin nhỏ có thể cung cấp cho bạn kiến thức cần thiết để mô tả một cách thuyết phục về ảo ảnh hình dạng trong bất kỳ chủ đề nào.

3 phạm vi của hình mẫu

Trước khi tìm hiểu 3 phạm vi của hình mẫu, hãy cùng xem qua các sắc độ trên khối cầu:

• Center light: là đốm sáng nhất, nơi nhận ánh sáng chiếu trực tiếp
• Highlight: Là mảng sáng nhì, là mảng chịu ảnh hưởng trực tiếp từ luồng ánh sáng
• Halftone: là nơi mà chất liệu của vật thể hiện rõ nhất với ánh sáng vừa đủ
• Terminator: ranh giới giữa vùng sáng và tối
• Core of Shade (Hump of the shadow or Form Shadow Core ): vùng tối ngay sau Terminator
• Occlusion shadow: phần tối nhất, là vị trí chạm nhau giữa 2 vật. Đây thường là điểm tiếp xúc của vật với nền, hoặc vết nứt trên mặt đá.
• Reflected Light: là khoảng bị hắc sáng từ bề mặt khác (ví dụ như từ mặt nền hắc sáng lên)
• Cast Shadow: bóng đổ của vật lên nền dưới một nguồn sáng chiếu xiên
• Form Shadow: bóng tối trên vật

(Theo vietchigo)

Khi mới bắt đầu, bạn chỉ cần nghĩ về 3 phạm vi đơn giản của hình mẫu:

1. Mặt sáng - Bao gồm Highlight và Halftones.

Điểm sáng là phần nhẹ nhất trong đó ánh sáng chiếu trực tiếp vào vật thể.

Halftones sẽ luôn nhẹ hơn bất kỳ giá trị nào ở phần bóng đổ và hòa vào phía bóng tối (đôi khi chúng có thể được chia thành các tông màu sáng và nửa tông màu tối).

2. Mặt tối - Bao gồm Form Shadow, Form Shadow Core và Reflected light.

Form Shadow Core là phần tối nhất của bóng đổ, phần còn lại của Form Shadow được tạo thành từ các tông màu tối hòa trộn từ Form Shadow Core vào reflected light, nếu có. Reflected light là ánh sáng phản chiếu lên đối tượng, từ bề mặt mà nó nằm ở trên hoặc từ ánh sáng ở xung quanh vật thể.

3. Bóng đổ - Cái này có 3 phần.

Phần tối nhất nằm ngay dưới vật thể, gần nhất. Tông màu ở giữa chiếm phần lớn hình dạng bóng đổ và còn lại là phần xa nhất, dịu nhẹ nhất của bóng đổ.

Tạo shadow line

Shadow line

Shadow line là sự chuyển tiếp giữa vùng sáng và vùng tối. Nó có thể có nhiều cái tên khác nhau, có thể kể đến như bed-bug line, shadow line, terminator, form shadow line. Điều quan trọng cần nhớ là ranh giới giữa các phần phải thật rõ ràng.

Giữ tông màu sáng của bạn ở vùng sáng và màu tối ở phần bóng đổ trong khi duy trì sự chuyển tiếp mềm mại giữa hai vùng này là những gì chúng ta cần phải cố gắng đạt được. Điều này có vẻ hiển nhiên nhưng để cho quá trình chuyển đổi vùng sáng và vùng tối mượt mà không có nghĩa là một việc kỳ công, vì shadow line chỉ nằm ở một khu vực khá nhỏ và để quên nó thì không thể nào đâu nhé! Một cách dễ dàng để tạo ra ranh giới sáng tối và shadow line là đi nét từ nhạt đến đậm hoặc ngược lại.

Vấn đề ở đây là việc vùng tối bị tràn quá vùng sáng, và bạn nghĩ rằng có thể dùng tẩy để làm nhạt bớt. Không đâu nhé!

Bây giờ thì vùng tối đã tối một cách nghiêm trọng, hình dáng đáng yêu lúc đầu bị mất đi. Logic trong ánh sáng trở nên phi logic và vùng sáng thì biến thành vùng tối luôn. Nó sẽ là một loại thử thách nhưng chỉ đòi hỏi việc luyện tập nên đừng quá lo lắng nhé!

Mặt sáng

Phần Highlight là một phần rất nhẹ. Nó có ánh sáng chiếu trực tiếp vào vật thể, nên nó là "người" chỉ bảo tốt nhất khi bạn nhìn vào vật thể của mình để xác định vị trí và ánh sáng tới từ góc nào. Highlights giúp cho bản vẽ trở nên sống động.

Halftones hòa quyện vào vùng tối và làm nổi bật màu trắng. Chúng luôn sáng hơn phần sáng nhất ở vùng tối.

Mặt tối

Nếu Cast Shadow luôn thô (mặc dù đôi khi có các cạnh mờ) thì Form Shadow vẫn luôn dịu nhẹ. Nó là mặt tối trên một vật thể không đối diện với ánh sáng cho thấy hình dạng và khối lượng của hình dạng. Điểm tối nhất trong Form Shadow được gọi là Core Shadow Form.

Nó nằm dưới Shadow line (hay Terminator) ở vùng tối và là nơi không có ánh sáng chiếu vào bề mặt. Nó hòa trộn vào phần còn lại của Form Shadow với ánh sáng nhẹ hơn vì ánh sáng phản xạ hoặc nằm xung quanh cảnh vật.

Sự hấp dẫn của Reflected Light

Reflected light là khi ánh sáng được phản chiếu lên một vật thể, từ bề mặt mà nó nằm. Các bề mặt trắng hoặc sáng phản chiếu hầu hết lượng sáng, trong khi vùng tối hoặc đen chỉ phản chiếu lượng ánh sáng rất ít. Hình cầu phía trên được đặt trên một mảnh giấy trắng mờ. Khi bạn là người mới, bạn rất dễ bị ám ảnh bởi ánh sáng phản chiếu vì nó có vẻ tinh vi và rất tinh tế.

Khi đó dẫn đến một vấn đề là bạn nhìn vào vùng tối và bắt đầu phóng đại quá mức độ sáng của khu vực đó. Rồi sau đó,bạn mất đi khái niệm ánh sáng đơn giản mà chúng ta đã thiết lập lần đầu tiên khi ánh xạ ra ánh sáng từ vùng sáng và vùng tối.

Bạn có thể in ra hướng dẫn này và thực hành blend cho khớp các tông màu với bút chì của bạn

Khi bạn đưa một vật thể ra ngoài ánh sáng, hãy sử dụng các cách đã hướng dẫn phía trên. Bạn có thể sẽ bị đánh lừa bởi tâm lý sử dụng tông màu nhẹ nhất, việc có thể kiểm tra tông độ sẽ giúp bạn giữ vững được ảo ảnh nhất quán trong bản vẽ.

Khi reflected light được xử lý tốt sẽ mang lại cho bạn cảm giác: "Mình đã làm thế nào vậy?" - Đây là minh chứng cho việc bạn đã đi đúng hướng, rất đáng để dành thời gian luyện tập đúng không?

Khi làm việc trên các bản vẽ ba chiều, hai điều cần tập trung vào là hình dạng và các cạnh của nó. Và bây giờ, lấy ấm trà, bút chì của bạn ra và bắt đầu phác thảo thôi. Nhớ chú ý kỹ hơn vào nơi mà phần sáng chạm vào ấm trà và vùng tối được tạo ra từ nó nhé!

Cre: Will Kemp

Bạn có thể xem lại các phần của series Vùng sáng vùng tối tại đây:

• Vùng sáng và vùng tối - WillKemp Series Phần 1
• Vùng sáng và vùng tối - WillKemp Series Phần 2
• Vùng sáng và vùng tối - WillKemp Series Phần 3